Ίδρυση και αποστολή των ΟΠΚΕ

Με απόφαση του Αρχηγού της Ελληνικής Αστυνομίας Αντιστράτηγου Ιωάννη Γεωργακόπουλο, οι Ομάδες Πρόληψης και Καταστολής Εγκληματικότητας ιδρύθηκαν τον Φεβρουάριο 2001, με σκοπό την αντιμετώπιση της βαριάς εγκληματικότητας στις επικίνδυνες γειτονιές της Αττικής. Πρόκειται για ολιγομελείς ομάδες αστυνομικών με ειδική εκπαίδευση, εξοπλισμό και οχήματα, ικανές να μετακινηθούν ταχύτατα τόσο εντός όσο και εκτός πόλης σε περιπολία, αλλά και σε αστυνομική δράση ακόμη και σε ειδικό περιβάλλον.

Αρχικά συγκροτήθηκαν οκτώ Ομάδες, οι οποίες υπάχθηκαν διοικητικά στην Διεύθυνση Ασφάλειας Αττικής, με κύρια αποστολή τους την αντιμετώπιση συγκεκριμένων μορφών εγκληματικότητας που παρουσίαζαν εκείνη την περίοδο ραγδαία άνοδο, όπως κλοπές, διαρρήξεις, ληστείες, ναρκωτικά κ.λπ. Με την πάροδο των ετών, η ποσοτική και ποιοτική μετεξέλιξη της εγκληματικότητας σε συνδυασμό με την αποτελεσματική δράση των ΟΠΚΕ έθεσαν το ζήτημα της αναβάθμισής τους σε όλα τα επίπεδα

Από το 2011, με την αναδιοργάνωση των Υπηρεσιών της Δ/νσης Ασφαλείας Αττικής, οι ΟΠΚΕ Αττικής συγκροτούν το Τμήμα Ειδικών Επιχειρήσεων της τότε νεοσυσταθείσας Υποδιεύθυνσης Επιχειρήσεων. Το Τμήμα Ειδικών Επιχειρήσεων είναι αρμόδιο για το σχεδιασμό και την εκτέλεση ιδιαίτερα δύσκολων και επικίνδυνων αποστολών και επιχειρήσεων, προς το σκοπό εκπλήρωσης της αποστολής της Υπηρεσίας και εφόσον αυτές δεν εντάσσονται στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων της ΕΚΑΜ. Σήμερα, για την κάλυψη των αναγκών στην περιοχή αρμοδιότητας της ΓΑΔΑ ενεργούν καθημερινά σε 24ωρη βάση 28 Ομάδες, οι οποίες στελεχώνονται από 378 αστυνομικούς. Κάθε ομάδα αποτελείται συνολικά από δέκα άτομα, έναν Ανθυπαστυνόμο ή Αρχιφύλακα ως επικεφαλής και οχτώ Αστυφύλακες. Από τις 28 ομάδες ΟΠΚΕ οι 24 βρίσκονται στην Αττική και οι 4 στα νησιά και τα κέντρα φιλοξενίας μεταναστών. Οι δυνάμεις που είναι στην Αττική χρησιμοποιούνται έξι ανά βάρδια, σύνολο 18 καθώς οι έξι προέρχονται από βραδινή βάρδια και έχουν αδιάθετο.

Οι ΟΠΚΕ είναι το αντίστοιχο των τοπικών SWAT στις ΗΠΑ ή των γερμανικών SEK και των γαλλικών GIPN στην Ευρώπη, ή γενικά των λεγόμενων Special Response Teams (SRT), σύμφωνα με την διεθνή ταξινόμηση. Επομένως, έχουν τη δυνατότητα να λειτουργήσουν σαν μια δύναμη που θα επέμβει πρώτη σε ένα ταχέως εξελισσόμενο περιστατικό με την απαιτούμενη ισχύ πυρός και ευελιξία, ώστε να το διαχειριστεί ή θα αποτελεί την δύναμη που θα φέρει εις πέρας, απαιτητικές μεν αστυνομικές επιχειρήσεις, όπου όμως δεν χρειάζεται η εμπλοκή μιας ειδικής μονάδας «εθνικού» επιπέδου.

Ποια είναι η αποστολή των ΟΠΚΕ;

Κύρια αποστολή είναι η προγραμματισμένη -βάσει πληροφοριών- αποφασιστική και αποτελεσματική επέμβαση σε περιοχές με αυξημένα προβλήματα, χώρους όπου συχνάζουν ύποπτα τελέσεως εγκλημάτων άτομα, με στόχο την πρόληψη και καταστολή της βαριάς εγκληματικότητας (κλοπές, ληστείες, εκβιάσεις, συλλήψεις καταδιωκομένων, εμπόριο ναρκωτικών κτλ). Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι όταν παρατηρείται αύξηση της εγκληματικότητας σε κάποια περιοχή, ο διοικητής του οικείου Τμήματος Ασφαλείας με την προϊστάμενη Υποδιεύθυνση και την αντίστοιχη του Κεντρικού, σε συνεργασία με τον Τμηματάρχη του Τμήματος Ειδικών Επιχειρήσεων αναλύουν την υπάρχουσα κατάσταση, τις πληροφορίες για την δράση των κακοποιών, τις τυχόν ιδιαίτερες συνθήκες που υπάρχουν στην περιοχή και από κοινού οργανώνουν ένα σχέδιο για την αντιμετώπισή της. Έτσι καθορίζουν σημεία όπου στήνονται μπλόκα ελέγχων ή ενέδρες, κάνουν προσαγωγές υπόπτων, αναζητήσεις υπόπτων κλπ.

Στην αποστολή της ΟΠΚΕ επίσης συμπεριλαμβάνονται η συνδρομή σε άλλες Αστυνομικές Υπηρεσίες, η βεβαίωση παραβάσεων (πλην τροχονομικών), η εξασφάλιση τυχόν ιχνών-πειστηρίων εγκληματικής πράξης στο χώρο και η σύλληψη δραστών κλπ. Η συνδρομή σε άλλες Υπηρεσίες περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων, αφού μπορεί να συνδράμει από την μεταγωγή άκρως επικινδύνων κακοποιών, την είσοδο σε κλειστούς χώρους ή καταυλισμούς, μέχρι την λήψη μέτρων ασφαλείας σε οργανισμούς και εγκαταστάσεις, τη φύλαξη ευπαθών στόχων υψηλής αξίας καθώς και τη συνοδεία, όπως κατά στην επίσκεψη του προέδρου Ομπάμα, ξένων επισήμων.

Επίσης η υπηρεσία συμμετέχει ενεργά στην αντιμετώπιση του μεταναστευτικού προβλήματος με την διάθεση τριών ομάδων για το σκοπό αυτό στις νήσους Κω, Σάμο και Χίο.

ΟΙ ΟΠΚΕ εκπαιδεύονται μαζί με άλλες ειδικές αστυνομικές μονάδες σε θέματα ασφάλειας, πρακτικής σκοποβολής, αυτοάμυνας, εισόδου σε κτίρια και ελέγχων υψηλού κίνδυνου με αποτέλεσμα να έχουν υψηλό επίπεδο εμπειρίας και αποτελεσματικότητας σε ακραία περιστατικά όπως ομηρίες και ληστείες. Δυστυχώς, παρά τις προσπάθειες που έχουν γίνει στον τομέα της εκπαίδευσης με την διενέργεια πενθήμερης συντηρητικής εκπαίδευσης με πρόγραμμα που αποστέλλεται από το Αρχηγείο, ο τρόπος επιλογής του προσωπικού αποτελεί σημαντικό πρόβλημα. Επειδή δεν υπάρχει μια θεσμοθετημένη διαδικασία επιλογής, ο κάθε Διευθυντής μπορεί και μετακινεί από και προς την τοπική ΟΠΚΕ πρακτικά όποιον επιθυμεί αυτός.

Τον Μάιο του 2021 ξεκίνησε η αναγραφή διακριτικών στις στολές των αστυνομικών των ομάδων «Δράση» και ΟΠΚΕ. Στην περίπτωση τω νανδρών της ΟΠΚΕ, ο κωδικός κάθε αστυνομικού έχει πρώτα το γράμμα «Κ» και ακολουθεί ο αριθμός της ομάδας, για παράδειγμα 235. Μεσολαβεί μία παύλα και έπεται ο αύξων αριθμός κάθε αστυνομικού στην ομάδα. Για παράδειγμα, ο πρώτος αστυνομικός της ομάδας «ΟΠΚΕ 235» έχει διακριτικό αριθμό Κ 235-1, ο δεύτερος Κ 235-2 κ.ο.κ. Τα διακρητικά έχουν την μορφή αυτοκόλλητου με βέλκρο, το οποίο οι αστυνομικοί προσαρμόζουν στην πλάτη τους, στην εξωτερική επιφάνεια του αλεξίσφαιρου γιλέκου.

Φορητές κάμερες για τους αστυνομικούς της ΟΠΚΕ

Στις 23 Ιουνίου 2021 η Διεύθυνση Προμηθειών του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη έθεσε σε δημόσια διαβούλευση τις τεχνικές προδιαγραφές του συστήματος καμερών, που προτίθεται να ενσωματώσει στις στολές των αστυνομικών «πρώτης γραμμής» και των περιπολικών της Αμεσης Δράσης. Το έργο προϋπολογίστηκε στα 9,5 εκατομμύρια ευρώ για την αγορά 2.000 καμερών, με τον ακριβή αριθμό πάντως να «ενδέχεται να τροποποιηθεί βάσει υπηρεσιακών αναγκών», όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στο δελτίο τεχνικών προδιαγραφών. Στο πολυσέλιδο έγγραφο επισημαίνεται ακόμη ότι θα δημιουργηθούν data centers στο αρχηγείο της ΕΛ.ΑΣ. όπως και σε ακόμη έξι σημεία στην Αττική, για παράδειγμα στις εγκαταστάσεις της αστυνομίας στο Μαρκόπουλο, στην Αμυγδαλέζα, στη Διεύθυνση Εγκληματολογικών Ερευνών κ.α.

Στις 23 Μαρτίου 2021 έγινε η πρώτη εφαρμογή του μέτρου για τη χρήση 20 καμερών από ομάδες της ΟΠΚΕ στο κέντρο της Αθήνας, ενώ σταδιακά θα επεκταθούν και στις υπόλοιπες ομάδες ΔΙΑΣ και ΜΑΤ, στο πλαίσιο των δράσεων για την αντιμετώπιση της εγκληματικότητας. Οι κάμερες είναι προσαρμοσμένες στις στολές των αστυνομικών (body cameras) και σε κάθε ενέργεια της ομάδας μεταφέρουν σήμα στο κέντρο επιχειρήσεων.

Για την εφαρμογή της χρήσης καμερών από τις συγκεκριμένες υπηρεσίες, με εντολή του Υπουργείου Προστασίας του Πολίτη έγινε ειδική μελέτη από το Ενιαίο Συντονιστικό Κέντρο Διαχείρισης Κρίσεων, (ΕΣΚΕΔΙΚ), τόσο για τις τεχνικές λεπτομέρειες όσο και για τα νομικά θέματα που αφορούν στην προστασία προσωπικών δεδομένων. Παράλληλα, υπήρξε ειδική εκπαίδευση των αστυνομικών που θα τις φέρουν, τόσο σε θέματα τεχνικών προδιαγραφών, όσο και σε νομικά θέματα προστασίας προσωπικών δεδομένων.

Το τελικό σχέδιο του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη προβλέπει την προμήθεια και λειτουργία 2.400 καμερών στις στολές και τα οχήματα των αστυνομικών πρώτης γραμμής. Πιο συγκεκριμένα, στις στολές των αστυνομικών θα ενσωματωθούν 2.000 κάμερες σώματος, ενώ 400 επιπλέον κάμερες οχημάτων θα τοποθετηθούν σε περιπολικά και μοτοσικλέτες της ΕΛ.ΑΣ. Οι 2.400 κάμερες θα βρίσκονται διαρκώς σε λειτουργία pre-recording, δηλαδή θα καταγράφουν συνεχώς εικόνα που θα μπορεί να αποθηκευθεί στη συσκευή με το πάτημα ενός κουμπιού. Παράλληλα, κάθε κάμερα θα μεταδίδει απευθείας εικόνα και το ακριβές γεωγραφικό της στίγμα στο κέντρο επιχειρήσεων της ΓΑΔΑ, προκειμένου να βελτιωθεί ο συντονισμός των αστυνομικών δυνάμεων από τους επικεφαλής του κέντρου επιχειρήσεων. Τα δεδομένα θα διατηρούνται στο αρχείο της ΕΛ.ΑΣ. για 2 ημέρες σε περιπτώσεις διαδηλώσεων και 15 ημέρες στις υπόλοιπες περιπτώσεις. Τα βίντεο που προορίζονται για δικαστική χρήση θα διατηρούνται μέχρι να γίνει η διαγραφή τους από εξουσιοδοτημένο προσωπικό της αστυνομίας.

Συζήτηση για την ΟΠΚΕ