Αντιαεροπορικό σύστημα Patriot PAC-3

Η ΕΑΒ ολοκλήρωσε με επιτυχία και παρέδωσε στις 12 Απριλίου 2002 τα πρώτα 6 συστήματα εκτόξευσης PATRIOT από τα 36 συνολικά που περιλαμβάνει η παραγγελία της ΠΑ προς τον κύριο ανάδοχο, την RAYTHEON. Η σχετική σύμβαση υπεγράφη ανάμεσα στο ΥΠΕΘΑ και την Lockheed Martin, ενώ η διαδικασία αποδοχής των συστημάτων αυτών έγινε στις εγκαταστάσεις της ΕΑΒ στην Τανάγρα.

Η εταιρεία συμμετείχε στην προσπάθεια συμπαραγωγής ως ο υπεύθυνος φορέας για την τελική συναρμολόγηση, έχοντας και την ευθύνη για τη λειτουργική ολοκλήρωση του συστήματος. Οι 6 εκτοξευτές που απαιτούνται για κάθε πυροβολαρχία PATRIOT έχουν κατασκευαστεί εξ ολοκλήρου στην Ελλάδα, ενώ οι υπόλοιπες ελληνικές βιομηχανίες που συμμετέχουν στο πρόγραμμα είναι οι Siemens (ηλεκτρονικά συστήματα πλοήγησης), Intracom (ηλεκτρονικά συστήματα επικοινωνίας), ELFON (καλωδιώσεις), ΜΕΤΚΑ (όχημα-φορέας και σύστημα ανύψωσης), ΕΛΒΟ (οχήματα μεταφοράς εκτοξευτήρων) και ΕΒΟ (κάνιστρα αντιβαλλιστικών πυραύλων).

	PAC-1	PAC-2	PAC-3
Μήκος	5,3μ	5,18μ	5,2μ
Εκπέτασμα πτερύγων	92 εκατ.	92 εκατ.	25 εκατ.
Μέγιστη ταχύτητα	Mach 3+	Mach 5	Mach 5
Μέγιστο βεληνεκές	70 χιλ.	70-160 χιλ.	15 χιλ
Μέγιστο ύψος	Δ/Υ	24 χιλ.	15 χιλ

Η πρώτη φορά που δοκιμάσθηκε το σύστημα Patriot σε πραγματικές συνθήκες μάχης, ήταν στον Πόλεμο του Κόλπου όπου και χρησιμοποιήθηκε κυρίως για την προστασία από τους πυραύλους Scud που τον καιρό εκείνο διέθετε το Ιράκ. Πρόκειται για ένα αντιαεροπορικό, πυραυλικό σύστημα που χαρακτηρίζεται ως long range, all altitude, all weather system, ικανό να αναχαιτίσει προηγμένα αεροσκάφη, τακτικούς βαλιστικούς πυραύλους (TBM) και cruise missiles. Προσφέρει τη δυνατότητα για εμπλοκή πολλαπλών στόχων ταυτόχρονα, ακόμη και σε περιβάλλον με έντονα ηλεκτρονικά αντίμετρα (ECM), συνθήκες που μειώνουν την αξιοπιστία αντίστοιχων συστημάτων όπως των πυραύλων Hawk που επίσης διαθέτει η Ελλάδα.

Οι έξι συνολικά συστοιχίες που παραγγέλθηκαν αντικάτέστησαν το σύστημα "NIKE", ενώ το κόστος της παραγγελίας που περιλάμβανε 296 πυραύλους GEM ανήλθε σε 1.139.000.000 δολάρια. Τρεις ακόμη συστοιχίες του προηγούμενου μοντέλου PAC-2 παραδόθηκαν στην Ελλάδα υπό τη μορφή δανεισμού, μαζί με 110 πυραύλους ακόμη, οι οποίες όμως τελικά αποσύρθηκαν μετά την παράδοση των παραγγελθέντων συστημάτων. Η ελληνική σύνθεση του συστήματος περιλαμβάνει 6 αντί για 4 εκτοξευτές M901, ενώ αξίζει τέλος να σημειωθεί ότι το μέγιστο βεληνεκές των Patriot αγγίζει τα 160 χιλιόμετρα και το μέγιστο ύψος εμπλοκής τα 79.500 πόδια ή 24.240 μέτρα.

Στις 17 Ιανουαρίου 2022 η Intracom Defense υπόγραψε σύμβαση με την NSPA (NATO Support and Procurement Agency) για την αναβάθμιση των ελληνικών αντιαεροπορικών συστημάτων Patriot. Το πρόγραμμα αφορά στην εγκατάσταση και ενσωμάτωση όλων των τροποποιήσεων του ηλεκτρονικού εξοπλισμού, καθώς και τον λειτουργικό έλεγχο του συστήματος μέσω του αναβαθμισμένου λογισμικού στην πλέον σύγχρονη έκδοσή του για τα κέντρα ελέγχου, συντονισμού και επικοινωνιών (ECS, ICC, CRG).

Λειτουργία του συστήματος Patriot

Το σύστημα Patriot είναι ένα μεγάλου βεληνεκούς και παντός καιρού σύστημα Αεράμυνας για την αντιμετώπιση τακτικών βαλλιστικών πυραύλων, πυραύλων cruise και εξελιγμένων αεροσκαφών. Η 90 κιλών εκρηκτική κεφαλή βρίσκεται πίσω από το τμήμα τερματικής καθοδήγησης. Ο πύραυλος οπλίζεται σε εννέα δευτερόλεπτα και αυτός είναι ο ελάχιστος χρόνος πτήσης. Το Κέντρο Ελέγχου Εμπλοκής μεταβιβάζει εντολές στον πύραυλο για διόρθωση πορείας και ο ίδιος ο πύραυλος διαβιβάζει στο έδαφος τα στοιχεία του ραντάρ για επεξεργασία και εκπομπή εντολών. Κατά την τελική φάση πτήσης, το σύστημα Εντοπισμού Στόχου του πυραύλου μεταδίδει τα σχετικά στοιχεία, αντί να τα επεξεργαστεί στον ίδιο τον πύραυλο. Ο Σταθμός Ελέγχου Εμπλοκής AN/MSQ-104 είναι επανδρωμένος από τρία άτομα που εργάζονται σε δύο κονσόλες και επικοινωνεί με τους Σταθμούς Εκτόξευσης Μ901, με άλλες πυροβολαρχίες Patriot και τα αρχηγεία. To ραντάρ διατάξεων φάσης AN/MPQ-53 εκτελεί έρευνα, εντοπισμό, ιχνηλάτηση και προσδιορισμό, καθοδήγηση, ενώ εκτελεί και τις λειτουργίες αντι-αντιμέτρων. Έχει τη δυνατότητα να ιχνηλατήσει έως 100 στόχους σε απόσταση μέχρι 100 χλμ. και να παράσχει δεδομένα καθοδήγησης για εννέα πυραύλους.

Το Patriot χρησιμοποιεί εκτοξευτές Μ901 εγκατεστημένους σε ημι-ρυμουλκούμενο Μ860, το οποίο ρυμουλκείται από όχημα 10 τόνων τύπου Μ983 ΗΕΜΤΤ. Διαθέτει δεκαέξι σταθμούς εκτόξευσης (LS), καθένας εκ των οποίων φέρει τέσσερις πυραύλους PAC-2 (MRs) ή 16 πυραύλους PAC-3. Το μέγιστο βεληνεκές του συστήματος είναι 160 χλμ. και ο πύραυλος που εκτοξεύει αναπτύσσει μέγιστη ταχύτητα Mach 3+. Διαθέτει όριο 20-30g και μπορεί να ξεπεράσει στους ελιγμούς οποιοδήποτε επανδρωμένο αεροσκάφος και τους περισσότερους πυραύλους. Η κεφαλή μάχης είναι εκρηκτικής θραυσματοποίησης βάρους 90kg με πυροσωλήνα προσεγγίσεως αποτελεσματικής προσβολής. Τα βολιδοφόρα κάνιστρα είναι είτε μονά είτε τετραπλά και είναι εγκατεστημένα ανά δύο πάνω στον εκτοξευτή. Η επαναγέμιση πέντε εκτοξευτών M901 διαρκεί 60 λεπτά, ενώ ο εκτοξευτής μπορεί να τοποθετηθεί σε απόσταση ενός χιλιομέτρου από το ECS/ραντάρ και να δεχτεί εντολές αυτόματα μέσω συνδέσμου δεδομένων μικροκυμάτων.

Προβλήματα στην προμήθεια των Patriot

Εμπάργκο σε τεχνολογίες αιχμής ορισμένων οπλικών συστημάτων που προμηθεύτηκε η Ελλάδα φαίνεται ότι βάζουν οι ΗΠΑ, αρνούμενες με διάφορους τρόπους και προφάσεις να παραχωρήσουν στις ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις είτε τον έλεγχο του λογισμικού ορισμένων κρίσιμων οπλικών συστημάτων, είτε την εκχώρηση των σχετικών αδειών για τη μεταφορά τεχνογνωσίας, τεχνικής βοήθειας και συμπαραγωγής στην Ελλάδα τμημάτων όπλων που έχουν συμφωνηθεί και υπολογισθεί στο κόστος.

Το πρόβλημα εντοπίζεται κυρίως στα ηλεκτρονικά συστήματα αυτοπροστασίας ASPIS των F-16, αλλά και του λογισμικού στους αντιαεροπορικούς πυραύλους Ρatriot όπου θέτονται πρόσθετες οικονομικές απαιτήσεις ύψους 40.000.000 δολαρίων για την προμήθεια και την παράδοση του λογισμικού (SW-5) των συστημάτων.

Η απαίτηση προκύπτει κατα τους Αμερικανούς για την ανάπτυξη δύο πρόσθετων προγραμμάτων, το Engineering Services Program (ESP) και το Field Surveillance Program (FSP), τα οποία όμως δεν προβλέπονται στη σύμβαση γαι την προμήθεια των Patriot. Έτσι, η Ελλάδα που σύμφωνα με τη σύμβαση αγόρασε ένα πλήρως λειτουργικό σύστημα καλείται τώρα να πληρώσει και για την ανάπτυξη του συστήματος αυτού. Η πρακτική αυτή των ΗΠΑ έχει ως αποτέλεσμα οι ελληνικές Ένοπλες Δυνάμεις να μην έχουν πρόσβαση στον προγραμματισμό π.χ. των απειλών που οφείλουν να αντιμετωπίσουν οι ηλεκτρονικοί εγκέφαλοι των Patriot ή των συστημάτων αυτοπροστασίας και για τις όποιες αλλαγές, τροποποιήσεις, αναβαθμίσεις κ.λπ. απαιτείται από την Ουάσιγκτον να γίνονται "από αμερικανικά χέρια". Γι' αυτό και σε ορισμένα κρίσιμα σημεία των όπλων, δίνεται σε "σφραγισμένο κουτί" η σχετική τεχνολογία.

Η κατασκευάστρια εταιρία Raytheon, πρότεινε στη ΓΔΕ να καλύψει τμήμα των απαιτήσεων μέχρι του ποσού των 18.000.000 δολαρίων, ωστόσο η πρόταση απορρίφθηκε από τον Διευθυντή ΓΔΕ κ Γ.Κολλίρη. Η μόνη επιλογή που απομένει στην Ελλάδα είναι η άσκηση πιέσεων προς την Αμερικανική πλευρά μέσω των εξοπλιστικών της προγραμμάτων. Υπενθυμίζεται ότι η Raytheon κατασκευάζει τους πυραύλους AMRAAM για τους οποίους η Πολεμική Αεροπορία έχει εκφράσει ανάγκη για 300+ προς εξοπλισμό των F-16, των εκσυγχρονισμένων F-4 και του νέου μαχητικού 4ης γενεάς που θα επιλέξει. Το αντίπαλο δέος του AMRAAM, ο ευρωπαϊκός Meteor, αποτελεί ένα σημαντικό μέσο πίεσης για την αμερικανική εταιρεία και την αμερικανική κυβέρνηση.

Γ.Ανδρουλάκης - 25 Απριλίου 2002