Γκρίζες ζώνες στο Αιγαίο

Κατά το διεθνές δίκαιο των Θαλασσών, νησί είναι οποιαδήποτε έκταση γης, βρίσκεται πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας κατά τη μέγιστη πλημμυρίδα. Με βαση τον ορισμο αυτό, στο Αιγαίο υπάρχουν συνολικά 9838 νησιά, από την Κρήτη μέχρι και τους μικρούς βράχους με μέγεθος που δεν ξεπερνά το ένα τετραγωνικό μέτρο. Στην Τουρκία ανήκουν περίπου 450 νησιά, με σημαντικότερα την Ίμβρος, τη Τένεδος και τις Λαγούσες στην είσοδο των Δαρδαναλίων, όπως επίσης και ορισμένα μικρότερου μεγέθους εντός του κόλπου της Σμύρνης. Στην Ελλάδα ανήκουν τα υπόλοιπα 9388 νησιά, εκ των οποίων σήμερα κατοικούνται τα 97 με συνολικό πληθυσμό 1.526.575 κατοίκους (απογραφή 2011), ενώ στην γειτονική χώρα κατοικούνται 7 νησιά με πληθυσμό 12.682 κατοίκους (απογραφή 2011).

Η Τουρκία αμφισβητεί την ελληνική κυριαρχία σε περιοχές και νησίδες του Αιγαίου, υποστηρίζοντας ότι οι διεθνείς συνθήκες δεν προσδιορίζουν ελληνική κυριαρχία σε αυτές τις περιπτώσεις. Ο αριθμός των 'αμφισβητούμενων' περιοχών ανέρχεται σήμερα σε περίπου 131 νησιά και νησίδες, ενώ ειδικά για τα Ίμια η γειτονική χώρα υποστηρίζει πλέον με κάθε επισημότητα (ανακοίνωση στην ιστοσελίδα του τουρκικού ΓΕΕΘΑ) την κυριαρχία της θεωρώντας ότι οι Έλληνες ψαράδες παραβιάζουν τα χωρικά ύδατα της γειτονικής χώρας.

Την καινοφανή θεωρία περί "γκρίζων ζωνών" ανέπτυξαν Τούρκοι αξιωματούχοι από τα μέσα της δεκαετίας του '90. Η θεωρία αυτή "επανερμηνείας" των διεθνών Συνθηκών συνίσταται στην αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας σε μία σειρά νήσων, νησίδων και βραχονησίδων στο Αιγαίο. Ειδικότερα, η Τουρκία ισχυρίζεται ότι η ελληνική κυριαρχία εκτείνεται μόνο σε εκείνα τα νησιά του Αιγαίου τα οποία αναφέρονται ονομαστικά στα κείμενα των Συνθηκών με τις οποίες αυτά τα νησιά παραχωρήθηκαν στην Ελλάδα.

Το διεθνές νομικό πλαίσιο, ωστόσο, με το οποίο ρυθμίστηκαν τα θέματα κυριαρχίας στην περιοχή μετά τους Παγκοσμίους Πολέμους (Συνθήκες Λωζάνης 1923 και Παρισίων 1947) είναι απολύτως σαφές και αδιαμφισβήτητο. Ειδικότερα το άρθρο 12 της Συνθήκης της Λωζάννης του 1923 προβλέπει τα εξής:

Η ληφθείσα απόφασις της 13ης Φεβρουαρίου 1914 υπό της Συνδιασκέψεως του Λονδίνου εις εκτέλεσιν των άρθρων 5 της Συνθήκης του Λονδίνου της 17/30 Μαϊου 1913 και 15 της Συνθήκης των Αθηνών της 1/14 Νοεμβρίου 1913, η κοινοποιηθείσα εις την Ελληνικήν Κυβέρνησιν τη 13 Φεβρουαρίου 1914 και αφορώσα εις την κυριαρχίαν της Ελλάδος επί των νήσων της Ανατολικής Μεσογείου, εκτός της Ίμβρου, Τενέδου και των Λαγουσών νήσων (Μαυρυών) ιδία των νήσων Λήμνου, Σαμοθράκης, Μυτιλήνης, Χίου, Σάμου και Ικαρίας επικυρούται, υπό την επιφύλαξιν των διατάξεων της παρούσης Συνθήκης των συναφών προς τα υπό την κυριαρχίαν της Ιταλίας διατελούσας νήσους, περί ων διαλαμβάνει το άρθρο 15. Εκτός αντιθέτου διατάξεως της παρούσης Συνθήκης, αι νήσοι, αι κείμεναι εις μικροτέραν απόστασιν των τριών μιλίων της ασιαστικής ακτής, παραμένουσιν υπό την τουρκικήν κυριαρχίαν"

Σύμφωνα με το άρθρο 15 της Συνθήκης της Λωζάννης:

Η Τουρκία παραιτείται υπέρ της Ιταλίας παντός δικαιώματος και τίτλου επί των κάτωθι απαριθμουμένων νήσων, τουτέστι της Αστυπαλαίας, Ρόδου, Χάλκης, Καρπάθου, Κάσσου, Τήλου, Νισύρου, Καλύμνου, Λέρου, Πάτμου, Λειψούς, Σύμης και Κω, των κατεχομένων νυν υπό της Ιταλίας και των νησίδων των εξ αυτών εξαρτωμένων, ως και της νήσου Καστελλορίζου"

Περαιτέρω, το άρθρο 14 της Συνθήκης Ειρήνης των Παρισίων (10.12.1947) προβλέπει:

Η Ιταλία εκχωρεί εις την Ελλάδα εν πλήρει κυριαρχία τας νήσους της Δωδεκανήσου τας κατωτέρω απαριθμουμένας, ήτοι: Αστυπάλαιαν, Ρόδον, Χάλκην, Κάρπαθον, Κάσον, Τήλον, Νίσυρον, Κάλυμνον, Λέρον, Πάτμον, Λειψών, Σύμην, Κω και Καστελλόριζον, ως και τας παρακειμένας νησίδας"

Παρά το σαφές και αδιαμφισβήτητο κατά τα ανωτέρω διεθνές νομικό πλαίσιο με το οποίο ρυθμίσθηκαν τα θέματα κυριαρχίας της Ελλάδος στην περιοχή του Αιγαίου, η Τουρκία το αμφισβητεί, προβάλλοντας τελευταία τη θεωρία των "γκρίζων ζωνών". Προφανώς κατ' εφαρμογήν της ανωτέρω "θεωρίας", τουρκικές ακταιωροί συνεχίζουν να παραβιάζουν τα ελληνικά χωρικά ύδατα. Οι Κυβερνήτες των τουρκικών ακταιωρών αρνούνται επί μονίμου βάσεως να συμμορφωθούν με τις υποδείξεις του ελληνικού Λιμενικού Σώματος και να αποχωρήσουν από την περιοχή, την οποία επιμόνως χαρακτηρίζουν ως "τουρκική επικράτεια".

"Ελληνική κατοχή τουρκικών νησιών"

Τον Σεπτέμβριο του 2012, ο βουλευτής του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (αξιωματική αντιπολίτευση) Μπουλέντ Τεζτζάν κατέθεσε ερώτηση στο προεδρείο της τουρκικής εθνοσυνέλευσης, με την οποία κάνει λόγο για "ελληνική κατοχή σε τουρκικά νησιά" στο Βορειοανατολικό Αιγαίο, τα Δωδεκάνησα και το Κρητικό Πέλαγος. Πιο συγκεκριμένα, ο βουλευτής αναφέρει πως "προβάλλεται ο ισχυρισμός ότι έχει υψωθεί η ελληνική σημαία" σε νησιά του Βορειοανατολικού Αιγαίου, όπως Οινούσσες, Φούρνοι, Θύμαινα, στα Δωδεκάνησα και συγκεκριμένα στα νησιά Αγαθονήσι, Αρκοί, Φαρμακονήσι, Καλόλιμνος, Ψέριμος, Γυαλί, Λέβιθα, Κίναρος και στο Κρητικό Πέλαγος στα νησιά Γαύδος, Δία, Διονυσάδες, Γαϊδουρονήσι και Κουφονήσι.

Παρόμοιο περιεχόμενο είχαν ανακοινώσεις του Δημοκρατικού Κόμματος ένα μήνα νωρίτερα. Τα περί "κατοχής" είχε ισχυριστεί και τον Μάιο του 2011 ο τότε πρόεδρος του εν λόγω κόμματος Ναμίκ Κεμάλ Ζεϊμπέκ, θέτοντας θέμα "ελληνικής κατοχής" στα νησιά Αγαθονήσι και Φαρμακονήσι, από το 2004. Είχε ακολουθήσει ένα δημοσίευμα της εφημερίδας "Χουριέτ" στις 13 Μαΐου 2011, όπου επικαλούμενη πηγές του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών είχε γράψει ότι "η θέση της Τουρκίας για το Αιγαίο δεν έχει αλλάξει. Τα ζητήματ αυτά εξετάζονται, στο πλαίσιο όλων των προβλημάτων του Αιγαίου, στις διερευνητικές επαφές μεταξύ των υπουργείων Εξωτερικών των δύο χωρών. Η φάση αυτή δεν είναι η ενδεδειγμένη για ανακοίνωση σχετικά με το νομικό καθεστώς των εν λόγω νησιών".

Μέχρι τις 27 Δεκεμβρίου 1995, την παραμονή δηλαδή της τουρκικής ανακοίνωσης ότι τα Ίμια είναι αναπόσπαστο τμήμα της τουρκικής επικράτειας, η Υπηρεσία Χαρτογράφησης των ΗΠΑ στον χάρτη Καλύμνου (No 54748) είχε την υποσημείωση «Nisos Limnia (Greece)». Στην επόμενη έκδοση του ίδιου χάρτη (No 544497) με ημερομηνία 27 Ιανουαρίου 1996 υπάρχει μια διαφορετική υποσημείωση που αναφέρει «περιοχή ακαθόριστης κυριαρχίας» αναφέρει ο τότε υφυπουργός Εθνικής Άμυνας Νίκος Κουρής στο βιβλίο του «Αιγαίο, η μακροχρόνια διαμάχη και ο ρόλος των Αμερικανών».

Συζήτηση στο forum